Nemrud Zeugma (Selevkeia Euphrates)

Zeugma Gaziantep ili Nizip ilçesinin 10 km. doğusunda birecik Baraj gölünün kıyısında Belkıs köyünde yedi tepe üzerinde kurulmuş bir kenttir. Büyük iskender'in generalleri Selevkos Nikator I M.Ö 300'de iskender'in Fırat'ı geçtiği bu yerde kendi adıyla Fırat'ın adı ile birleştirerek Selevkeia Euphrates ismiyle bir kent kurmuştur. Kentin karşı tarafında ise eşinin adına atfen Apameia demiştir. Fırat kenarındaki bu iki birimi ahşap ve kelekelerle yapmış olduğu bir köprü ile bağlayarak ticaretin gelişmesini sağlamıştı.Kommagene kralı Mithradates Kallinikos'un Selevkos kralı VIII. Antiochos Grypos'un kızı Laodike ile evlenmesiyle kendt çeyiz olarak Kommagene krallığının kontrolüne girmiştir. Kommagene'nin dört büyük yerleşim biriminden biri olan kent M.Ö 64 de Roma yönetimine geçerek ismi geçit ve köprü anlamına gelen Zeugma olarak değiştirilmiştir.Roma imparatorluğunun Anadolu askerlerinin oluşturduğu iskit Lejyonu veya IV. Lejyon'un yerleştiği yerdi.Özellikle ticari hayatın güvenle yapıldığı kentte doğu ile batı arasındaki Fırat nehrinin geçit verdiği en önemli yer olarak ünlendi. Antakya'dan tüm doğuya uzanan ipek yolu Zeugma'da sergilenir ve satılırdı.Arşiv depolarında ele egeçen yaklaşık yüz bin adet mühür baskılar (Bulla) Zeugma kentinin iletişim ve ticaretteki önemini ifade eder.Mühür baskıları mektuplarla noter belgelerinde para balyalarında ve gümrükte balyaların mühürlenmesinde kullanılırdı. Zeugma Roma'nın doğu ucundaki en son kentlerden biri olduğu için önemli bir statejik konumu sahipti.Zeugma'nın yamacında yükselen akropol tepesinde tüccarların ve kentin adına bastırılmış sikkeleri ile çok ünlü bir kentti . Kentin kuzeyinde toprak altında, Agora hamam ve bazı resmi binalar batısında tiyatro askeri kamp kuzey batısında atölyeler doğusunda ise villalar yapılmıştır. Zeugma kenti suyu su kanallarıyla getirilerek kanal künk ve benzeri su yollarıyla kent içine dağıtılmıştır. Atık suyun da atıldığı bir kanalizasyon şebekesinin de bulunduğu kentte her türlü ihtiyaç kolaylıkla karşılanıyordu. Özellikle villa odalarına yapılşmış olan mozaikleriyle meşhur olan kentte mozaik ve heykel sanatı çok gelişmişti. Gaziantep müzesini süsleyen çoğu mozaik Zeugma dan çıkarılarak sergilenmektedir. Zeugma'nın olduğu Belkız köyünde görülebilecek çok az şey kalmıştır. Bu anlamda Zeugma'yı gezmek isteyenler müzede daha fazla görülecek şey bulabilirler.Birecik barajı altında kalan Zeugma'da kurtarma kazıları ile su altında kalan kentin üçte birinde çok değerli mozaikler ve heykeller çıkarılmıştır. Bu çalışmalarda Poseidon ve Euphrates vilları gün ışığına çıkarılmıştır.Mozaikler bu villaların havuz çeşme ve odaların tabanından çıkarılmıştır.Bu mozaiklerde Akhileus Venüs'ün doğuşu Dionysos-Tellete,Musallar,Fırat Tanrıları,Galata,Dionysos-Ariadne,Satyros Antiope vb teatral mitolojik sahnelerle geometrik desenlerden oluşmaktadır. Çok sayıda sikkenin ile birlikte bronz ve toprak heykelcilik kandil ve çömlekler bulunmuştur.Bu kazılar sonucunda ele geçen sanat eserler Zeugma'nın önemli bir sanat merkezi olduğunu kanıtlamıştır.Zeugma'nın henüz kazılmayan diğer bölümlerde de villalar tiyatro hamam agora ve sütunlu cadde toprağın altında gün ışığına çıkarılmayı beklemektedir.